نقد و بررسی دو کتاب در گزارش غزلیات حافظ (بر آستان جانان و گامی در بیکران)

اشعار حافظ، شاعر بلندمرتبه و بی‌نظیر شیرازی، از زمان سرایش تا کنون، همواره مورد عنایت اهل نظر بوده و همچنان نیز، عام و خاص بدان توجه دارند. در روزگار ما این توجه روزافزون شده و شرح‌های متعددی برای فهم و بازنمایی ظرایف و حکمت‌های آن نگاشته شده است. دو کتاب بر آستان جانان و گامی در بیکران، از میر‌جلال‌الدین کزازی، در سال‌های اخیر از سوی سازمان سمت، بیشتر به‌عنوانِ کتابِ درسیِ واحدِ حافظ، برای رشتة زبان و ادبیات فارسی منتشر شده است. این دو کتاب در مجموع گزارشی از 41 غزل منتخب از سراسر دیوان حافظ است که بر سه پایة واژ‌ه‌شناسی، زیباشناسی و باورشناسی مدون‌ شده است. با وجود کوشش زیاد و گزارش خوب و مفید شارح، ضمن مطالعة کتاب، کاستی‌ها یا اشتباهاتی از نظر روش تدوین و محتوای گزارش ـ به‌ویژه از نظر آرایه‌ها و معانی ابیات ـ به ذهن نگارنده رسیده است که در این مقاله به اجمال فقط برخی از اشکالات روشی و کاستی‌های زیباشناسی بیان می‌شود. با توضیحات نگارنده معلوم می‌شود که این دو کتاب بیشتر گزارش زیباشناسانة برخی اشعار منتخب حافظ به‌شمار می‌آید و تفسیر مناسب و گزارش همه‌جانبة اشعار و افکار و باورهای او نیست.